Tanım

Alternatif bilgi, içeriğin orijinal sunumundan farklı bir formatta ancak aynı temel bilgiyi veya mesajı iletecek şekilde sağlanmasıdır. Bu uygulama, dijital erişilebilirlik için hayati önem taşır çünkü farklı engellere sahip bireylerin duyusal veya bilişsel yeteneklerine bakılmaksızın içeriğe erişebilmesini ve anlayabilmesini sağlar.

Açıklama

Sürücüsüz arabalar ve kendi kendini temizleyen fırınlar gibi kavramların gerçeğe dönüştüğü hızla gelişen teknoloji dünyasında, dijital bilginin herkes tarafından nasıl tüketildiğini düşünmek önemlidir. Hiç görme engelli bireylerin web sayfalarını nasıl "okuduğunu" veya işitme engelli kişilerin internetteki sesli içerikleri nasıl anladığını merak ettiniz mi? Cevap, alternatif bilginin stratejik bir şekilde sunulmasında yatar.

Farklı engellere sahip bireyler, dijital içerikle etkileşimde bulunmak için genellikle özel yardımcı araçlara ihtiyaç duyar. Bu destek, başlıca Yardımcı Teknolojiler (AT'ler) aracılığıyla sağlanır: ekran okuyucular (görme engelli kullanıcılar için), braille ekranlar, anahtar cihazlar (motor engelli kullanıcılar için) ve altyazı yazılımları gibi. Alternatif bilginin temel mantığı, farklı duyusal modellerin güçlü yönlerinden yararlanmaktır. Örneğin, görme engelli bir kişi metni görsel olarak okuyamaz ancak genellikle gelişmiş işitsel işleme becerilerine sahiptir. Benzer şekilde, işitme engelli bir kişi sesleri duyamaz ancak görsel algısı genellikle çok güçlüdür.

Dolayısıyla, alternatif bilginin temel amacı, içeriği bir formattan, belirli bir kullanıcı grubu için daha erişilebilir olan başka bir formata dönüştürmektir. Bu sayede mesaj evrensel olarak anlaşılabilir hale gelir.

Alternatif Bilgi Örnekleri:

• Alt Metin (Alternative Tag): Daha önce de bahsedildiği gibi, bu, görseller için metinsel açıklamalar sağlar. Bir ekran okuyucu bir görsele rastladığında, alt metni okur ve böylece görsel bilgi işitsel formatta görme engelli kullanıcılara aktarılır.
• Transkriptler: Sesli içeriklerin (podcast, ders, röportaj gibi) veya video içeriklerin (diyalog ve önemli ses efektleri) yazılı versiyonlarıdır. Tam bir transkript sunmak, işitme engelli bireylerin içeriği okumasını sağlar ve aynı zamanda gürültülü ortamlarda bulunan veya okumayı tercih edenler için de faydalıdır.
• Altyazılar: Transkriptlere benzer şekilde, videolarda senkronize metin gösterimidir. Diyalogları ve bazen önemli ses efektlerini içerir. Kapalı altyazılar (CC) kullanıcı tarafından açılıp kapatılabilirken, açık altyazılar (OC) her zaman görünür durumdadır. Özellikle işitme engelli bireyler için yararlıdır.
• Sesli Betimleme: Video içeriklerinde, diyaloglarla aktarılmayan görsel bilgileri (eylemler, karakterler, sahne değişiklikleri, ekrandaki yazılar gibi) anlatan sesli açıklamalardır. Görme engelli kullanıcılar için kritik öneme sahiptir.
• Sayfa Özetleri: Çok uzun veya karmaşık web sayfalarında, içeriğin başında kısa bir özet sunmak, bilişsel engelli kullanıcılar veya detaylara girmeden önce ana noktaları hızlıca kavramak isteyenler için faydalıdır.
• Sunum Özetleri: Bir sunumda (PowerPoint veya Google Slaytlar gibi) kritik görsel bilgiler varsa, ayrı bir metinsel özet veya ana hat sağlamak, slaytlara erişemeyen kişilerin (görme engeli veya yazılım uyumsuzluğu nedeniyle) sunumun temel içeriğini anlamasını sağlar.